group
twitter
instagram
Παραθέτω τις απόψεις μου για την επικείμενη επένδυση αναβάθμισης του Χιονοδρομικού κέντρου Καλαβρύτων.
Για ακόμα μια φορά, βρισκόμαστε στην φάση «λεφτά υπάρχουν για νέα λιφτ στα χιονοδρομικά». Ύστερα από δεκαετίες αναμονής, η καλύτερη πλαγιά lift served για σκι στην Ελλάδα, η Στύγα στα Καλάβρυτα, αναμφίβολα ένα από τα πιο όμορφα σημεία της Ελλάδας, θα έχει λιφτ που της αρμόζει. 22.000.000 ευρώ επένδυση αλλά γιατί; Έγινε σωστά; Και τι θα γίνει με αυτή την υλοποίηση στο τουριστικό προϊόν “σκι στα Καλάβρυτα”;
Σε αντίθεση με άλλους τουριστικούς κλάδους, η εμπειρία στην μελέτη/ανάπτυξη χιονοδρομικών στην Ελλάδα, είναι σε σχεδόν μηδενικό επίπεδο. Όλες οι προσπάθειες ανάπτυξης συστηματικού χιονοδρομικού τουρισμού, έχουν επηρεαστεί από πολιτικά, περιβαλλοντικά και τοπικά συμφέροντα. Το σκι στην Ελλάδα έχει παραμείνει στο δίπολο συνωστισμός τα Σαββατοκύριακα / υπολειτουργία καθημερινές. Με αφορμή τα Καλάβρυτα και την εγκατάσταση νέων αναβατήρων, ακολουθεί μια καταγραφή από μελέτες, ιδιαιτερότητες και εφαρμογές στο εξωτερικό, που θα μπορούσαν να έχουν διδάγματα στην περίπτωση των Ελληνικών Χιονοδρομικών. Σαν αρχή, προκαλεί εντύπωση ότι, οι μελέτες που έγιναν για το χιονοδρομικό Καλαβρύτων (ΧΚΚ), από εξειδικευμένες εταιρίες του εξωτερικού (πχ Master Plan, Ecosign 2013), απέχουν πολύ από το αντικείμενο της σύμβασης που υπεγράφη πριν λίγες μέρες.
Όπως έχει δείξει η εμπειρία του Παρνασσού (ΧΚΠ) και του Φαλακρού, ένας νέος υπερσύγχρονος, ακριβός αναβατήρας μπορεί να μην σημαίνει τίποτα. Όλες οι μελέτες ανάπτυξης χιονοδρομικών κέντρων, ξεκινάνε από κάποια δεδομένα που πρέπει να είναι «σωστά», ώστε σε σωστή βάση να υλοποιηθεί ένα ολοκληρωμένο βιώσιμο σχέδιο. Ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες κάθε σημείου, αναλύονται τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα, πριν αποφασιστεί η κάθε επένδυση.
Οι μελέτες που έχουν γίνει για Παρνασσό και Καλάβρυτα (αλλά και Βασιλίτσα (ΧΚΒ)) από εξειδικευμένες εταιρείες του εξωτερικού, έχουν δείξει ότι, τα τρία χιονοδρομικά έχουν την δυνατότητα να εξελιχθούν σε ανταγωνιστικά χιονοδρομικά προϊόντα. Υπάρχει μεγάλη σύγχυση στον Έλληνα Χιονοδρόμο, καθώς δεν έχουν δημοσιοποιηθεί/συζητηθεί αυτές οι μελέτες. Τα βουνά και τα χιονοδρομικά, έχουν πολλές και άγνωστες στον Έλληνα ιδιαιτερότητες και η τεχνικοοικονομική γνώση απλά δεν υπάρχει στην Ελλάδα. Παράλληλα, και τα τρία χιονοδρομικά, ξεκίνησαν με επενδύσεις του Ελληνικού Δημοσίου, με σχεδιασμό που αναμφίβολα σήμερα θα είχε απορριφθεί.
Οι ομοιότητες με τα επιτυχημένα παραδείγματα καλοκαιρινού τουρισμού είναι ελάχιστες. Για αυτό, είναι πολύ δύσκολο για τον απλό πολίτη, για τον χιονοδρόμο αλλά και για τις τοπικές και κεντρικές αρχές, να υλοποιήσουν οποιαδήποτε επένδυση στην ίδια βάση με το εξωτερικό. Αμέσως μόλις προστεθούν και οι περιβαλλοντικές ιδιαιτερότητες των περιοχών στον σχεδιασμό, υπάρξει και η παρέμβαση από τοπικούς παράγοντες, όλες οι μελέτες φτάνουν σε ένα όριο. Αυτό θα επηρεάσει δεδομένα, τα οποία στις πιο πολλές περιπτώσεις, δεν δίνουν την δυνατότητα να μελετηθεί από σωστή βάση οικονομοτεχνικά μια επένδυση σε χιονοδρομικό κέντρο.
Τα παραδείγματα επιτυχημένων χιονοδρομικών στον κόσμο είναι πάρα πολλά. Η Ελλάδα έχει ιδιαιτερότητες αλλά μπορούν να βρεθούν πολλές χώρες που έχουν αντίστοιχες συνθήκες εκκίνησης και ολοκλήρωσαν επιτυχημένα χιονοδρομικά.
Στα γενικότερα πλαίσια του Παρνασσού, Καλαβρύτων και Βασιλίτσας μπορούν να βρεθούν παραδείγματα εκτός Άλπεων και “big ski” της Αμερικής, όπως ενδεικτικά: Σουηδία, Νορβηγία, Φινλανδία, Ρωσία, Βουλγαρία, Τουρκία, Γεωργία, Πολωνία, Σλοβενία, Σερβία, Γαλλία, Ισπανία, Ανδόρα, Αργεντινή, Κίνα, Αυστραλία αλλά και άλλες χώρες. Σε όλες υπάρχουν επιτυχημένα και αποτυχημένα χιονοδρομικά κέντρα. Τα μαθήματα και η εμπειρία από τέτοιες επενδύσεις, μένει απλά να εφαρμοστεί στην Ελλάδα. Όλα τα παραδείγματα και η μεθοδολογία που έχουν επιλεχθεί, είναι από ανάπτυξη χιονοδρομικών και αναφέρονται σε χιονοδρομικά των 30-70 χλμ πιστών, που θα μπορούσαν να γίνουν τα τρία Ελληνικά.
Ακολουθεί μια καταγραφή των βασικών παραμέτρων, που θα έπρεπε να εξασφαλιστούν, πριν ξεκινήσει οποιαδήποτε επένδυση σε χιονοδρομικό κέντρο. Φυσικά στα παραδείγματα Παρνασσού, Καλαβρύτων και Βασιλίτσας υπάρχει υφιστάμενη επένδυση, καθώς και κάποιες δρομολογημένες.
1. Οικονομική βιωσιμότητα:
Η οικονομική βιωσιμότητα πρέπει να επιβεβαιωθεί από εξειδικευμένες μελέτες οι οποίες καταλήγουν στο bankability, με την γενικότερη έννοια ανάλυσης επενδύσεων με προοπτικές επένδυσης ή δανειοδότησης. Σαν κοινό στοιχείο και πριν οποιαδήποτε άλλη ανάλυση, τα απαραίτητα είναι τα παρακάτω.
Ελάχιστα χιονοδρομικά είναι κερδοφόρα σαν επένδυση με τους οικονομικούς όρους ιδιωτικών επενδύσεων σε αναβατήρες, (SPV IRR – Project Finance). Αντίθετα, σχεδόν όλες οι επιχειρήσεις σε μεγάλη ακτίνα από το χιονοδρομικό, έχουν αύξηση τζίρου από την “δωρεάν” κατασκευή και λειτουργία ενός χιονοδρομικού. Αυτό το παράδοξο πρέπει να ισοσκελιστεί με μια συνολική εκτίμηση της μηδενικής λύσης “να μη γίνει”, «να αναπτυχθεί με επενδύσεις» ή “να κλείσει” το χιονοδρομικό, σε σχέση με τα συνολικά πιθανά έσοδα κράτους-επιχειρήσεων-κοινωνίας της προτεινόμενης λύσης.
Ενδεικτικά στον Παρνασσό οι φόροι από την κατασκευή νεόδμητων από το 1980 είναι τουλάχιστον της τάξης δεκάδων χιλιάδων ευρώ για την κάθε τελική κλίνη. Ανάλογα με την εξέταση, αρκετές χιλιάδες κλίνες δεν θα είχαν κατασκευαστεί αν δεν υπήρχε το χιονοδρομικό. Κάθε επισκέπτης δίνει ενδεικτικά 37 ευρώ εισιτήριο, όπου 7 ευρώ είναι ΦΠΑ στο χιονοδρομικό και 70 ευρώ βενζίνη όπου τα 40 ευρώ είναι φόροι. Συνεπώς τα γενικά κέρδη από την επένδυση προέρχονται από παράπλευρους τομείς της οικονομίας και είναι σημαντικά.
Υπάρχουν τρεις μέθοδοι χρηματοδότησης που έχουν δουλέψει επιτυχημένα για χιονοδρομικά. Η πρώτη είναι η παραχώρηση περιοχής σε εταιρία με δικαίωμα επενδυτή για κάποιες κλίνες-υποχρέωση για κάποιους αναβατήρες. Η δεύτερη είναι τοπική συνιδιοκτησία, στο υφιστάμενο χωριό/πόλη/περιοχή και σε κάποιους που έχουν επιχειρήσεις να ανήκει η εταιρία που έχει το χιονοδρομικό. Η τρίτη είναι η συνεισφορά στο χιονοδρομικό όσων επιχειρήσεων έχουν έσοδα, επειδή υπάρχει το χιονοδρομικό και σε κάποιες περιπτώσεις και του κράτους. Υπάρχουν παραδείγματα με τον συνδυασμό των τριών μεθόδων.
Όλα τα πετυχημένα χιονοδρομικά του εξωτερικού έχουν τεχνητό χιόνι (Τα Ελληνικά δεν έχουν). Εδώ και αρκετά χρόνια, όλες οι νέες επενδύσεις, σε χιονοδρομικά έχουν σαν απαραίτητη προϋπόθεση το τεχνητό χιόνι. Παράλληλα συνεχώς προσπαθούν να επεκτείνουν στα πλαίσια του εφικτού την κάλυψη της τεχνητής χιόνωσης αλλά και να εξασφαλίσουν την χιονοκάλυψη με φυσικά μέσα. Στον Παρνασσό είναι εύκολο να υλοποιηθεί το μικρό σχέδιο δυο λιμνών, με 20% των πιστών και δύσκολο να υλοποιηθεί το μεγάλο σχέδιο με άντληση από χαμηλά. Στα Καλάβρυτα είναι εύκολο να υλοποιηθεί ολιστικό σχέδιο και στην Βασιλίτσα είναι πολύ εύκολο. Ανάλογα με την περίπτωση στο εξωτερικό έχουμε δει από 2% έως 20% των επενδύσεων του χιονοδρομικού να είναι σε τεχνητό χιόνι. Σίγουρα τα Καλάβρυτα, το μικρό σχέδιο του Παρνασσού και η Βασιλίτσα είναι στο κάτω όριο των παραδειγμάτων με “φθηνό” τεχνητό.
Η τελευταία απαραίτητη προυπόθεση είναι το snow sure, έννοια που τα τελευταία χρόνια έχει αλλάξει με την κλιματική αλλαγή. Παρόλα αυτά τα στοιχεία 30ετίας, δείχνουν ότι ο Παρνασσός από υψόμετρο 1800μ, τα Καλάβρυτα από 1900μ και η Βασιλίτσα από 1700μ πληρούν σαν γενική αρχή τον όρο snow sure, όπως τον αντιμετωπίζουν οι τράπεζες. Τα πιο πολλά χιονοδρομικά που εξετάστηκαν έχουν καλύτερη χιονοκάλυψη από τα παραπάνω υψόμετρα των Ελληνικών. Όμως με τεχνητό χιόνι, επεκτάσεις και επεμβάσεις, αυτό μπορεί να αλλάξει και να έρθουν κοντά στον μέσο όρο. Το επιθυμητό 20 Δεκέμβρη – 20 Απρίλη με επεκτάσεις και τεχνητό χιόνι στα παραπάνω υψόμετρα θα είχε χιονοκάλυψη 25 έως 27 στις 30 προηγούμενες χρονιές (1993-2023). Παράλληλα το 1η Ιανουαρίου – 31η Απριλίου θα ήταν 29 στις 30, νούμερα που είναι αντίστοιχα με τον μέσο όρο των χιονοδρομικών του εξωτερικού.
2. Χιονοδρομικό προϊόν
Οι παρακάτω καταγραφές επικεντρώνονται στα σημεία όπου τα Ελληνικά Χιονοδρομικά έχουν σημαντικές διαφορές από τα επιτυχημένα του εξωτερικού:
Στα κερδοφόρα και επιτυχημένα χιονοδρομικά, το πρώτο και απαραίτητο στοιχείο είναι ότι μπορείς να κάνεις σκι χωρίς αυτοκίνητο. Υπάρχουν πολλά καταλύματα ski in – ski out. Πάντα υπάρχει υποδομή με ΜΜΜ από οποιοδήποτε κομβικό σημείο/κατάλυμα/τρένο κλπ να μπορείς να μεταφερθείς στην βάση του λιφτ. (ΧΚΚ: ski train/οδοντωτός/bus) (XKΠ: ski train/bus)
Σε συνέχεια αυτής της πρόσβασης, έχουν κάνει κάθε προσπάθεια η σύνδεση με χωριό να είναι ski in – ski out. Αυτό υλοποιείται, είτε με την κατασκευή purpose built κατοικιών στις πίστες του σκι, είτε με σύνδεση με τελεφερίκ χαμηλά. Το πόσο πιο χαμηλά, έχει σαν βασικό σκοπό να είναι πιο κοντά στις κατοικίες και στους οδικούς άξονες ή τρένα είναι εφικτό.
Στο XKK η προτεινόμενη λύση είναι ξενοδοχεία στο Ξερόκαμπο ή τελεφερικ από τα Καλάβρυτα/Λούσους. Στο ΧΚΠ έχουν προταθεί κλίνες στο οροπέδιο, αλλά και πολλές εναλλακτικές για τελεφερίκ από Λιβάδι ή Σκαμνό ή Τιθορέα ή Δαύλεια. Στη Βασιλίτσα ένας απλός αναβατήρας στη Σμίξη ή κλίνες ψηλά είναι οι λύσεις που έχουν προταθεί.
Οι πίστες κάθε καλοκαίρι έχουν επέμβαση στα σημεία όπου δεν πιάνει χιόνι για να μειωθεί η αίσθηση πέτρας/χώματος του χιονοδρόμου. Φυτεύσεις, λιθοτριψίες, πλαστικά «χιόνια», dry slope, χιονοπαγίδες κλπκλπ . Στο ΧΚΠ, υπάρχει τεράστιο πρόβλημα στις ράχες (6, Ηρακλής, Βάκχoς) και στις βάσεις, 1950, 1750, 1850, 1650. Στο ΧΚΚ υπάρχει τεράστιο πρόβλημα στις ράχες (Στύγα, Άρτεμις) και στις βάσεις Αχιλλέα, Δάφνη, Στύγα.
Σαν χιονοδρομικό πεδίο, έχουν περιοχή σκι «παντός καιρού». Ανάλογα με το σημείο, υπάρχει η υποδομή να μπορείς να κάνεις όσο πιο καλό σκι είναι εφικτό, ανεξαρτήτως καιρού. Υπάρχει ειδικός σχεδιασμός και υποδομές με λιφτ στα σωστά σημεία, για την «συνηθισμένη» κακοκαιρία, ώστε να μπορεί να υπάρχει χιονοδρομία ποιότητας σε μεγάλη έκταση. Κοινό σημείο όλων αυτών των προσπαθειών είναι το τρίπτυχο περιοχή με δέντρα/χαμηλά υψόμετρα/τεχνητό χιόνι. Στα πλαίσια του εφικτού υπάρχει περιοχή σκι, με υποδομές και λιφτ ακόμα και για περιπτώσεις όπου οι άνεμοι ή η ένταση της κακοκαιρίας είναι μεγαλύτερη, για να εξασφαλίσουν το ότι μπορείς να κάνεις κάθε μέρα σκι. Ο στόχος είναι το κάθε 4η μερο ή 6η μερο διακοπών να έχει 4 και 6 μέρες σκι αντίστοιχα (ΧΚΚ Τελευταίο δέντρο Αυγό, Χιονοστιβάδα, 2200 πίστα Στύγας) (ΧΚΠ Μεδεών, 7, Ρέμα, Μπακαλούκα), (ΧΚΒ δέντρα).
Παράλληλα υπάρχει η υποδομή για να “μάθει ο κόσμος σκι”. Έχουν οργανωμένη περιοχή σκι αρχαρίων με baby, κυλιόμενους και αποκλειστικούς αναβατήρες. Έχουν οργανωμένη και με εξυπηρέτηση από αποκλειστικούς αναβατήρες περιοχή σκι επιπέδου 1-2. Όλα είναι φτιαγμένα ώστε το σκι να φανεί εύκολο και ξεκούραστο στον κάθε νέο χιονοδρόμο. Τα παραδείγματα είναι πάρα πολλά και ειδικές περιοχές για παιδιά και αρχαρίους αποτελούν βασικό στοιχείο κάθε χιονοδρομικού. Τα Ελληνικά δεν έχουν βελτιώσει προς αυτή τη κατεύθυνση τις υποδομές τους όσο θα μπορούσαν.
Ειδικά τα τελευταία χρόνια, έχουν όριο εισιτηρίων τις ημέρες υψηλής περιόδου ώστε να εξασφαλιστεί ένα καλό επίπεδο υπηρεσιών χωρίς ουρές. ΧΚΠ θα έπρεπε να ήταν περίπου 6.000, ΧΚΚ περίπου 2.500 και με τις επενδύσεις θα μπορούσε να ανέβει στις 4.000, ΧΚΒ 3.000 αν επισκευαστούν όλοι οι αναβατήρες.
Σαν διαφήμιση, Σεπτέμβρη (το αργότερο) έχει ανακοινωθεί το πρόγραμμα, συνήθως 20 Δεκέμβρη – 10 Απρίλη και όλες οι βασικές πληροφορίες για την λειτουργία. Αυτό θα κοινοποιηθεί με πλήρες διαφημιστικό πρόγραμμα σε εγχώριους και ξένους χιονοδρόμους, tour operators κλπκλπ. Κύριο στοιχείο αξιοπιστίας είναι το πρόγραμμα να μπορεί με τα μέσα, το προσωπικό και τις υποδομές να τηρηθεί όλη τη σεζόν με την συνέπεια και την σταθερότητα που απαιτείται ανάλογα με το σημείο και πόσο το επηρεάζει ο καιρός.
Υπάρχει η «συνηθισμένη» χιονόπτωση και τα «συνηθισμένα» προβλήματα όπου 24ωρες βάρδιες φροντίζουν να ανοίξει το χιονοδρομικό άμεσα και να ενημερώσουν άμεσα τους πελάτες εάν υπάρχει πιθανότητα να μην είναι έτοιμο. Η αξιοπιστία στα χιονοδρομικά δύσκολα χτίζεται και εύκολα χάνεται. Στους τουριστικούς οδηγούς η λέξη reliable ή weather prone, συνοδεύει κάθε χιονοδρομικό. Είναι γενικά παραδεκτό ότι η αξιοπιστία των Ελληνικών Χιονοδρομικών είναι χαμηλή. Αυτό μπορεί να λυθεί με βραδινές βάρδιες και έκτακτο προσωπικό, καθώς και με την ορθή συντήρηση των αναβατήρων. Ενδεικτικά η Βασιλίτσα έχει φέτος 3 χαλασμένους αναβατήρες. Ο Παρνασσός έχει αναστολές (πρακτικά κλειστό χιονοδρομικό) πολύ συχνά μετά από συνηθισμένες κακοκαιρίες. Τα Καλάβρυτα καθημερινές δεν ανοίγουν Στύγα και Άρτεμη αν ο αέρας είναι ισχυρός ενώ με περισσότερο αέρα τα Σαββατοκύριακα ανοίγουν.
Τέλος το κοινό σημείο όλων των επενδύσεων είναι η προσπάθεια για αύξηση του πεδίου πιστών στα 30 και παραπάνω χιλιόμετρα μήκος. Όπως ακριβώς δείχνουν οι μελέτες για τα Καλάβρυτα, πρέπει να υπάρχει ένα πεδίο στο οποίο ο χιονοδρόμος θα βρει ενδιαφέρον για παραπάνω από μια μέρα και παραπάνω από ένα Σαββατοκύριακο. Παρόλο που το πρώτο σημείο της μελέτης είναι οι νέες πίστες, στην πράξη αυτές έχουν αγνοηθεί. Αυτό συμβαίνει και στον Παρνασσό όπου υπάρχει μεγάλη δυνατότητα επέκτασης σε μεγαλύτερα υψόμετρα και υπάρχουν και 4 αναβατήρες με πολλά χιλιόμετρα πιστών αφημένοι να σκουριάζουν. Η Βασιλίτσα έχει δύο αναβατήρες αφημένους να σκουριάζουν και μεγάλες δυνατότητες επέκτασης.
Συμπερασματικά οι προσπάθειες είναι, να υπάρχει ένας προορισμός χειμερινών χιονοδρομικών διακοπών, οι οποίες σίγουρα να είναι παραπάνω από το Σαββατοκύριακο. Ο στόχος είναι όσο περισσότεροι χιονοδρόμοι μπορούν να “γεμίσουν” τις καθημερινές, κανονίζοντας πριν τον χειμώνα τις διακοπές τους. Ενδεικτικά, σε πολλά χιονοδρομικά δεν μπορείς να κάνεις κράτηση κλίνης για λιγότερο από πέντε ημέρες. Ειδικά όσα είναι κοντά σε αστικά κέντρα, είναι δεδομένο ότι θα είναι γεμάτα τα Σαββατοκύριακα όπως είναι ήδη τα ΧΚΠ, ΧΚΚ και ΧΚΒ. , Μάλιστα ελάχιστα έχουν 5.000.000 κατοίκους σε δυόμιση ώρες απόσταση όπως τα ΧΚΠ ΧΚΚ. Αντίθετα με τα Ελληνικά, προσπαθούν να αποθαρρύνουν τις επισκέψεις του Σαββατοκύριακου, με τιμές ή όριο εισητηρίων και κάνουν κάθε προσπάθεια να διαφημίσουν και να προσελκύσουν χιονοδρόμους τις καθημερινές.
3. Τουριστικό προϊόν
Σχεδόν όλα τα χιονοδρομικά λειτουργούν κομβικά λιφτ 12 μήνες το χρόνο. Κάνουν ενέργειες για να υπάρχουν δραστηριότητες 12 μήνες το χρόνο. ΧΚΚ, ΧΚΠ, ΧΚΒ ουσιαστικά δεν λειτουργούν καλοκαίρι. Ποδηλασία, πεζοπορία, ορειβασία, ιππασία, toboggan, προπονητήρια και πάρα πολλές άλλες δραστηριότητες. Σε κάθε κύρια κορυφή σε ακτίνα πχ 50χλμ από την πλησιέστερη υπάρχει ένας αναβατήρας που λειτουργεί όλο το χρόνο. Η μελέτη των Καλαβρύτων δείχνει ακριβώς αυτό αλλά δεν υπάρχει στην σύμβαση καμία τέτοια ενέργεια.
Όλα επενδύουν στην προσέλκυση των υφιστάμενων χιονοδρόμων (αύξηση των ημερών σκι που κάνουν) και δημιουργία νέων με διαφήμιση, αξιόπιστη λειτουργία, ασφάλεια, λευκές εβδομάδες κλπ κλπ. Υπάρχουν δεκάδες χιλιάδες Έλληνες Χιονοδρόμοι που δεν ανεβαίνουν ούτε μια καθημερινή. Από μια μόνο να ανέβει ο καθένας, αμέσως τα έσοδα του χιονοδρομικού πολλαπλασιάζονται.
Βασικό στοιχείο που δεν υπάρχει στην Ελλάδα είναι να υπάρχει η δυνατότητα εργαζόμενοι και παιδιά να έχουν κάποιες ημέρες σκι μέσα στο χειμώνα. Στην Ελλάδα πρακτικά οι ημέρες μέσα στο χειμώνα εκτός Χριστουγέννων είναι 2 (Καθαρά Δευτέρα, 25η Μαρτίου) και ίσως και μια τοπική αργία. Παράλληλα οι εργαζόμενοι (κατά παράβαση εργατικής νομοθεσίας σε πολλές περιπτώσεις) εξαναγκάζονται σε λήψη του μεγαλύτερου μέρους της άδειας Αύγουστο Χριστούγεννα Πάσχα. Στο εξωτερικό υπάρχουν συνήθως εβδομάδες και σε κάποιες περιπτώσεις δύο εβδομάδες.
Υπάρχει προσπάθεια (σε πολλές περιπτώσεις υπερπροσπάθεια, αποτυχημένη στην πράξη για τον επισκέπτη) να υπάρχει εναλλακτικό τουριστικό προϊόν από ιστορικούς προορισμούς, μέχρι λίμνες, μουσεία, καζίνο, αφορολόγητα μαγαζιά, northern lights και πάρα πάρα πολλά ανάλογα με τι υπάρχει κοντά. Το πιο πετυχημένο παράδειγμα είναι το Zell am See, που επειδή υπάρχει περιγραφή για δάσος, χιονισμένο βουνό και λίμνη στον παράδεισο των Μουσουλμάνων, με μια απλή ιδέα πέτυχε εξαιρετικά αποτελέσματα επισκεψιμότητας. Ακόμα και σε απόσταση πολλών ωρών, να υπάρχει κάτι που ίσως να ενδιέφερε έναν τουρίστα, θα το αναφέρει το χιονοδρομικό, στις πιο πολλές περιπτώσεις σαν να είναι πολύ πιο κοντά από την πραγματικότητα.
Στην Ελλάδα μια επίσκεψη στα site των χιονοδρομικών Βασιλίτσας, του Παρνασσού, των Καλαβρύτων και στα site των τουριστικών σημείων Μνημείο 1943, Αγία Λαύρα, Μέγα Σπήλαιο, Ολυμπίας, Δελφών, Βεργίνας, Μετεώρων και της Ακρόπολης θα πείσει για το πόσο ασύνδετα είναι σαν τουριστικοί προορισμοί. Ένα απλό google “4day ski trip, Acropolis, Delfoi” θα δείξει ότι δεν υπάρχει η παραμικρή σύνδεση σαν τουριστικό προϊόν.
4. Σχόλια επί των δρομολογημένων επενδύσεων στα Καλάβρυτα
Σε αντίθεση με κάθε χιονοδρομική, οικονομική και πρακτική λογική, αλλά και όλες τις υφιστάμενες μελέτες, η μέγιστη δυναμικότητα του αναβατήρα Στύγα περιορίζεται στα 1200 άτομα ανά ώρα. Ο υφιστάμενος αναβατήρας έχει δυναμικότητα 756 άτομα την ώρα που σημαίνει ότι η αύξηση δε θα είναι πολύ λιγότερο από διπλάσια. Το συνολικό αποτέλεσμα μείωσης της αναμονής στον αναβατήρα θα είναι λιγότερο από 40%. Εδώ και πολλά χρόνια, κάθε ημέρα υψηλής προσέλευσης η ουρά και ο χρόνος αναμονής στον αναβατήρα είναι μεγάλος. Παράλληλα αυτό οδηγεί πολλούς χιονοδρόμους να μην ανεβαίνουν τέτοιες ημέρες.
Είναι σφάλμα ότι για τα επόμενα 30 χρόνια, (εάν ισχύει στην τελική παραγγελία), τα τεχνικά μέρη του αναβατήρα να είναι διαστασιολογημένα για μέγιστο 1200 άτομα ανά ώρα, όπως γράφουν οι τεχνικές προδιαγραφές. Αυτό σημαίνει ότι θα εξακολουθήσει να έχει συνωστισμό, απλά 40% λιγότερο από σήμερα. Την στιγμή που τα πιο πολλά παρόμοια λιφτ έχουν σχεδιασμό δυναμικότητας 2.000 – 2.500 ατόμων ανά ώρα, είναι λάθος να γίνει οικονομία σε αυτό. Πρέπει να υπάρχει σαν προοπτική η δυνατότητα αναβάθμισης, εάν και όποτε αυτό κριθεί αναγκαίο. Εάν κρίσιμες υποδομές περιοριστούν σε διαστασιολόγηση των 1.200 ατόμων ανά ώρα, δεν θα μπορεί να γίνει αύξηση. Η διαφορά του κόστους είναι (από τα παραδείγματα του Παρνασσού) μικρή, αλλά η προοπτική αύξησης της δυναμικής στο διπλάσιο θα είναι ανεκτίμητη.
Για οποιονδήποτε έχει κάνει σκι στα Καλάβρυτα υπάρχει βεβαιότητα ότι με δυναμική 1200 άτομα την ώρα θα δημιουργηθούν ουρές στα πλαίσια του “μη αποδεκτού” για χιονοδρομική ημέρα. Αν και δεν μπορεί να υπάρξει χρόνος αποδεκτής ή μη αποδεκτής ουράς, η Στύγα είναι συχνό να έχει σε αναμονή επιβίβασης 30 λεπτών τις καλές ημέρες υψηλής προσέλευσης. Είναι απαραίτητο να μην “καταδικαστεί” το χιονοδρομικό για τα επόμενα 30 χρόνια, να μην μειώσει σημαντικά τον χρόνο αναμονής, ενώ υπάρχει η δυνατότητα με ελάχιστα έξοδα να τον μειώσει κατά δυο τρίτα. Το ερώτημα με την δυναμικότητα των 1200 ατόμων ανά ώρα είναι:
Αν αυξηθεί όπως είναι επιθυμητό η προσέλευση, πάλι 30 λεπτά θα είναι η αναμονή;
Ο αναβατήρας Στύγα ακόμα και στις μελέτες είχε καμπίνες ή combi. Από την στιγμή που η λύση του combi απέτυχε στον Παρνασσό, είναι καλύτερο να μπουν μόνο καμπίνες αντί για καρέκλες. Κάθε Έλληνας πολίτης, πρέπει να έχει δικαίωμα να ανέβει σε ένα από τα πιο όμορφα μέρη της Ελλάδας να θαυμάσει τη θέα. Είναι ανορθόδοξη απόφαση να ανεβαίνει ο κόσμος στη Βαθιά Λάκκα, να βλέπει μια λάκκα και να μην ανεβαίνει στην κορφή να βλέπει όλη την Ελλάδα. Και έσοδα θα έχει το χιονοδρομικό και χιονοδρόμους θα κερδίσει και ο Έλληνας θα δει το βουνό. Σε ποσοστό που πλησιάζει το 100% παραδείγματα παγκοσμίως, τα χιονοδρομικά (και όχι μόνο) έχουν ή σχεδιάζουν καμπίνα σε κάποια ψηλή κορφή για 12μηνο και μη χιονοδρομικό τουρισμό. Αυτό ισχύει εκεί που δεν υπάρχει σε ακτίνα 50χλμ υποδομή, με αντίστοιχη καμπίνα σαν ανταγωνισμός. Δεν ισχύει μόνο για περιπτώσεις, όπου γειτονική κορφή έχει αυτή την υποδομή.
Το τερματικό και το μοντέλο του, πρέπει να επιλεχθεί με μοναδικό μέλημα την αντοχή στον αέρα και την παγοποίηση. Οι ειδικοί μπορούν να προτείνουν πολλές διαφορετικές προτάσεις. Διπλό σύρμα (τεχνολογία funivor ή tricable) και τερματικό πλήρως εγκιβωτισμένο είναι ενδεικτικές. Εναλλακτικά, ας εγκατασταθεί το απλούστερο ταχύ λιφτ που αντέχει στον καιρό. Ας διαλέξουμε αν θέλουμε νέα λιφτ, για να μοιάζουν ωραία στα εγκαίνια με λιακάδα ή να δουλεύουν.
To μεγάλο πρόβλημα που αντιμετωπίζει το ΧΚΚ είναι οι καιρός και πως με κακό καιρό θα ικανοποιήσει τον μέσο χιονοδρόμο. Όλοι αναγνωρίζουν ότι ο Αχιλλέας έχει πολύ περιορισμένο πεδίο και κλίσεις για κάποιον που έχει φτάσει σε επίπεδο 4 στο σκι. Ομίχλη και αέρας είναι οι εχθροί του χιονοδρόμου σχεδόν το ένα τρίτο των ημερών ανάλογα με τον χειμώνα Περίπου 30-40 μέρες το χρόνο η Στύγα και η Άρτεμις είναι κλειστές και θα είναι κλειστές ΚΑΙ με τα νέα λιφτ. Πολλές ημέρες, έχουν ομίχλη που είναι αδύνατο να χαρείς σκι.
Πρέπει σαν αντίστοιχης προτεραιότητας από την νέα Στύγα και τον νέο Αχιλλέα (και πριν την Άρτεμις R που ακυρώθηκε) να εγκατασταθεί ο πιο φτηνός και απλός αναβατήρας που θα προτείνει ο κατασκευαστής στην θέση Ειρήνη 2. H τελική θέση πρέπει να ξεκινάει από την θέση της ένωσης του κάτω κομματιού της Αρμονίας, με την εκτός πίστας διαδρομή παράλληλα με την Ειρήνη. Σε αυτή τη διαδρομή έχει χιόνι, μιας και έχει αρκετή κλίση (τα σημεία χωρίς κλίση στον Ξερόκαμπο δεν κρατάνε χιόνι εξαιτίας της γωνίας του ήλιου), προσφέρει καταβάσεις εντός και εκτός πίστας για αρχάριους μέσους και καλούς σκιερ, με καλή ορατότητα λόγω δέντρων. Ενδεικτικά σήμερα 23 Μαρτίου έχει χιόνι, στην Δάφνη και στον Αχιλλέα δεν έχει εδώ και 10 ημέρες. Πιθανότατα ένας ορθός σχεδιασμός θα οδηγήσει να είναι ανοιχτό ημέρες αντίστοιχες με την Δάφνη (σχεδόν όλες).
Υπάρχει η ανάγκη να εξυπηρετηθεί και η πίστα της Στύγας με κακό καιρό. Με ένα συρόμενο το οποίο να είναι προσβάσιμο από την Θέτις, την Άρτεμις R και τα baby προς την πίστα της Στύγας το οποίο να καταλήγει σε υψόμετρο περίπου 2200 μέτρων πάνω από το καταφύγιο μπορεί να γίνει εκμεταλλεύσιμο το 70% της πίστας της Στύγας ακόμα και με ισχυρούς ανέμους.
Αντίθετα δεν υπάρχει πεδίο που να εξυπηρετείται από αναβατήρα για χιονοδρόμους επιπέδου 1-3. Το παράδοξο είναι ότι τα Καλάβρυτα έχουν τρεις από τις ιδανικότερες περιοχές πράσινων/μπλε πιστών οι οποίες δεν έχουν αποκλειστικό αναβατήρα. Η ευθεία της Στύγας δεν έχει καν πρόσβαση. Η ευθεία του Αχιλλέα είτε έχει «παράνομη» πρόσβαση με τον αναβατήρα Δάφνη ή πρέπει πρώτα ο χιονοδρόμος να «υποφέρει» στα πρώτα μέτρα του Αχιλλέα στο περίφημο «Βιετνάμ». Η μπλε της Ειρήνης/Δάφνης ουσιαστικά δεν έχει πρόσβαση καθώς το «σπρώξιμο» την κάνει εξαιρετικά κουραστική για snowboard και για αρχάριο χιονοδρόμο.
Συνοπτικά υπάρχει η αίσθηση ότι, όπως και ο Παρνασσός, πολλά από τα σημεία του σχεδιασμού έχουν σαν προοπτική έναν ιδανικό καιρό. Στον ρεαλιστικό όμως κόσμο τα προβλήματα με αυτόν τον σχεδιασμό είναι πολλά. Σε καθαρά οικονομική βάση η προτεραιότητα πρέπει να είναι (πριν ή έστω παράλληλα με τους νέους αναβατήρες) το τεχνητό χιόνι, η επέκταση, τα μόνιμα κανόνια και χιονοδράχτες για χιονοστιβάδες, τα dry slope και οι διαμορφώσεις, οι αναβατήρες επιπέδου 1-3, οι αναβατήρες παντός καιρού Στύγα 2200 και Ειρήνη 2. Ακριβώς όπως τα διαπιστώνουν και οι μελέτες που έχουν γίνει.
5. Διδάγματα από τα “λάθη” του εκσυγχρονισμού του Παρνασσού.
Η έλλειψη εμπειρίας Ελλήνων (αλλά και Αυστριακών σε εφαρμογή στην Ελλάδα) Μηχανικών σε ίδιο έργο, συνδυάστηκε με πολιτικές, και περιβαλλοντικές ιδιαιτερότητες και οδήγησε σε όλο το “μεγαλείο των Ελληνικών Δημοσίων Έργων” αποτέλεσμα στον 32.000.000 ευρώ εκσυγχρονισμό του ΧΚΠ. Φυσικά όλη η κριτική παρακάτω είναι εκ του αποτελέσματος και πολλά από τα παρακάτω δεν μπορούσαν να προβλεφθούν. Αν κάποιος έβλεπε τότε τον διαγωνισμό, τον τότε σχεδιασμό και το τότε επιθυμητό αποτέλεσμα πολλά από αυτά δεν θα προβλεπόντουσαν. Στα Καλάβρυτα δεν υπάρχει αυτή η δικαιολογία.
Make it strong, make it simple, make it work. Η πρώτη αρχή εφαρμογής κάθε νέας τεχνολογίας, σε νέο μέρος, για νέους ιδιοκτήτες καταστρατηγήθηκε, πριν καν ξεκινήσει να κατασκευαστεί το έργο. Η μεγάλη αλλαγή έγινε στις τεχνικές προδιαγραφές και την αλλαγή του σχεδιασμού για περιβαλλοντικούς και άλλους λόγους. Οι απαραίτητοι ενδιάμεσοι σταθμοί στο 1950 και στο 2150 δεν έχουν γίνει ακόμη, ενώ αποτελούσαν βασικό κομμάτι του σχεδιασμού, με αποτέλεσμα την πολυπλοκότητα της καθημερινής εκκίνησης και της λειτουργίας των αναβατήρων.
Η εκπαίδευση ικανού αριθμού στελεχών, στην λειτουργία τέτοιων υπερσύγχρονων αναβατήρων μπορεί να θεωρηθεί ότι έγινε. Στην πράξη όμως, οδήγησε στην σημερινή κατάσταση, όπου με παραιτήσεις ή μη επαναπροσλήψεις εποχιακού προσωπικού, είναι αδύνατη λόγω υποστελέχωσης η λειτουργία όλου του χιονοδρομικού. Με τους μισθούς και τους όρους που προτείνει το χιονοδρομικό τα τελευταία χρόνια, στέλεχος με παρόμοια υψηλή τεχνική κατάρτιση μπορεί να βρει πολύ καλύτερο μισθό και όρους εργασίας. Ενδεικτικά, τα πρώτα χρόνια δοκιμαστικής λειτουργίας υπάρχουν τεχνικοί από το εξωτερικό. Σε όλα τα σύνθετα μηχανολογικά εξαρτήματα είναι σύνηθες να επανέρχονται ανά περίπτωση και κατά διαστήματα, αντίστοιχης ικανότητας και εμπειρίας τεχνικοί. Αυτό δεν συμβαίνει στον Παρνασσό.
Ο συνδυασμός των δύο παραπάνω με τον Ελληνικό χειμώνα και τις ιδιαιτερότητες των σημείων σε αέρα (ράχη 1750, 2150 – Ερμής), παγοποίηση (απόσταση από θάλασσα 15χλμ) και ένταση και βάρος χιονοπτώσεων (τρεις πόντοι χιονιού Άλπεις μπορεί να έχει ίδιο “βάρος” εκχιονισμού με ένα πόντο στην Ελλάδα, ανεμοσούρια μπορούν να φέρουν 50 πόντους σημειακά σε 10 πόντους χιονόπτωση) οδηγούν σε συχνά γνωστά φαινόμενα αναστολών.
Φυσικά και τα δυο παραπάνω μπορούν να διορθωθούν άμεσα. και να μην επαναληφθούν στα Καλάβρυτα με σωστό σχεδιασμό και πρόβλεψη των λεπτομερειών στην μακροχρόνια λειτουργία του κέντρου. Για την αντοχή στον αέρα και τις παγοποιήσεις που πρέπει να είναι ο πρώτος στόχος, όπως δεν έγινε στον Παρνασσό, οι προδιαγραφές των αναβατήρων των Καλαβρύτων πρέπει να είναι η βασική παράμετρος.
Όσον αφορά τις τεχνικές λεπτομέρειες, σε συνδυασμό με το κόστος ο Παρνασσός προχώρησε σε υπερδιαστασιολόγηση κάποιων αναβατήρων χωρίς καμία χιονοδρομική ή τουριστική λογική. Παράλληλα από την πρώτη ημέρα ήταν σαφές ότι έπρεπε τα ίδια χρήματα να διατεθούν σε άλλα πολύ πιο απαραίτητα έργα όπως η επέκταση, η προστασία από χιονοστιβάδες, το τεχνητό χιόνι, οι εξομαλύνσεις, η αντικατάσταση των συρόμενων του 1980 και ο ετήσιος προϋπολογισμός είναι τα πιο ενδεικτικά.
Η πρώτη υπερδιαστασιολόγηση είναι στο 1650-1850 όπου η μικρή δυναμικότητα του πάρκινγκ 1650 και η ύπαρξη πάρκινγκ 1850 κάνει την επένδυση σαν αμιγώς συνδετική μεταφορική ικανότητα αδόκιμη. Σαν επένδυση χιονοδρομίας, υπάρχουν πολύ οικονομικότερες λύσεις για την ίδια χιονοδρομική ικανότητα 480 ατόμων την ώρα. Κυρίως όμως η διαπλάτυνση πιστών είναι το κύριο πρόβλημα που έπρεπε να λυθεί στο σημείο.
Ο άξονας αναβατήρας 1850-1950 (6- Ερμής) σαν μεταφορική ικανότητα είναι εντελώς ακατάλληλος στην διεύθυνση 2150-1950 καθώς για 3 άδειες καρέκλες επιστρέφει μια χρήσιμη καμπίνα, ρίχνοντας την συνολική μεταφορική ικανότητα στα 300 άτομα την ώρα. Αντίθετα η μεταφορική ικανότητα στην διεύθυνση 1950-1850 είναι 300 άτομα την ώρα αναιρώντας την όποια μεταφορική ή χιονοδρομική λογική. Σχεδόν όλες τις ημέρες που δεν λειτουργεί ο αναβατήρας Δίας και όλα τα Σαββατοκύριακα, οι ουρές κάνουν σαφές ότι, με πολύ λιγότερα χρήματα χιονοδρομικά και μεταφορικά μπορούσε να υπάρχει πολύ καλύτερο αποτέλεσμα.
Το χρήσιμο αποτέλεσμα μεταφορικής ικανότητας 300 1950-1850 και 1200 ατόμων στο1850-2150 αντίστοιχα ως προς το κόστος είναι υπερπολλαπλάσιο αντίστοιχης ικανότητας λύσεων. Είναι ένα πρόβλημα που μπορεί να διορθωθεί σε κάποιο βαθμό αλλά και σε αυτή τη περίπτωση το κόστος θα παραμείνει πολλαπλάσιο αντίστοιχης μεταφορικής ικανότητας λύσεων και το τελικό αποτέλεσμα είναι η υποδιαστασιολόγηση.
Σαν σύνοψη είναι απαραίτητο οι επενδύσεις στα Ελληνικά Χιονοδρομικά Κέντρα να γίνουν με οδηγό τις εξειδικευμένες μελέτες έμπειρων εταιριών του εξωτερικού και να συμπεριλάβουν όλα όσα κάνουν τα επιτυχημένα χιονοδρομικά στο εξωτερικό. Το μάθημα του Παρνασσού και του Φαλακρού πρέπει να αποτελέσει οδηγό σε κάθε νέα επένδυση καθώς οι ιδιαιτερότητες της χώρας μπορούν να οδηγήσουν σε αλλαγή των σχεδιασμών από τις μελέτες. Οι περιβαλλοντικοί όροι των απαραίτητων επεκτάσεων πρέπει να συζητηθούν σε ρεαλιστική βάση καθώς το κρίσιμο μέγεθος της έκτασης των πιστών κρίνει την βιωσιμότητα κάθε επένδυσης.
Ας μην ξεχνάμε ότι έχουμε 21 χιονοδρομικά που υπολειτουργούν ή έχουν κλείσει στην χώρα μας. Μήπως είναι καλύτερο να έχουμε 3 επιτυχημένα;
Έχουμε χιλιάδες αυτοκίνητα να οδηγούν μέχρι τα 1750 και 1650 μέτρα μέσα σε Εθνικούς Δρυμούς ρίχνοντας χιλιάδες τόνους αλάτι. Μήπως είναι προτιμότερο να ανεβαίνουν από τα 1000 με τελεφερίκ;
Πόσοι ξένοι τουρίστες έχουν βαρεθεί τις Άλπεις, έχουν γεμίσει τα παραπάνω χιονοδρομικά και ψάχνουν χιονοδρομικό προορισμό «μικρότερο-φιλικότερο-διαφορετικό-εναλλακτικό-με ιστορικό ενδιαφέρον-με Ελληνικό ήλιο»;
Δεν θα μπορούσε το 1% των Ελλήνων να πάει και τρεις μέρες χειμερινές διακοπές εκτός Σαββατοκύριακου;
Μιχάλης Ζιώτης
Μηχανολόγος Μηχανικός, Σύμβουλος Επιχειρήσεων
Λίστα χιονοδρομικών κέντρων “συγκρίσιμων” με τον Παρνασσό, τα Καλάβρυτα και την Βασιλίτσα που έχουν τα περισσότερα από όσα έχουν αναφερθεί. Όλα είναι εκτός Άλπεων ή “big ski” στις ΗΠΑ.
Aνδόρρα : Pal/Arinsal,Ordino Arcalis, Soldeu
Αργεντινή: Las Lenas, Chapelco,
Αυστραλία: Perisher, Thredbo, Falls Creek, Mt. Buller
Βοσνία: Jahorina, Feldberg
Γαλλία: Le Lioran, SuperBesse, Le Mont-Dore
Γερμανία: Brauneck , Wegscheid
Γεωργία: Gudauri
Iταλία: Abetone
Ισπανία: Cerler, Boi Taull, Panticosa, Candanchu, Astun,Port del Comte
Κινα: Changbaishan, Yabuli, Lake Songhua, Wanfeng
Μαυροβούνιο: Kolasin 1450
Νεα Ζηλανδία: Whakapapa, Cardrona, Coronet Peak
Νορβηγία: Trysil, Oppdal, Voss
Νότια Κορέα: YongPyong, Muju Deogyusan
Πολωνία: Szczyrk
Σλοβενία: Maribor
Σουηδία: Are, Hemavan, Idre Fjall, Salen, Romme Alpin, Lofsdalen, Tanndalen
Τσεχία: Spindleruv Mlyn, Klinovec
Τουρκία: Kayseri, Palandoken (Ejder 3200 World Ski Center)
Xιλή: El Colorado, Valle Nevado, La Parva
Φινλανδία: Levi, Yllas
